Jednym z narkotyków o działaniu pobudzającym ośrodkowy układ nerwowy jest amfetamina. Narkotyk ten znany jest od drugiej połowy XIX wieku i nie uzależnia fizycznie, ale powoduje silne uzależnienie psychiczne, prowadząc do kilkugodzinnego skrajnego pobudzenia psychoruchowego. Dowiedz się więcej na temat tego niebezpiecznego stymulanta, a także sprawdź, w jaki sposób można rozpoznać uzależnienie od amfetaminy oraz jak przebiega leczenie nałogu.
Czym dokładnie jest amfetamina?
Amfetaminy to cała grupa środków będących pochodnymi fenylopropylanu, które w odróżnieniu od wielu innych związków psychoaktywnych, powodują długotrwałe pobudzenie. To narkotyk, który najczęściej jest przyjmowany dożylnie, doustnie, przez nos lub poprzez palenie. Najpopularniejszą odmianą amfetaminy jest metamfetamina, która ma nieco inną budowę niż amfetamina, ale daje bardzo podobne efekty.
Inne pochodne amfetaminy to:
- propyloheksadryna,
- fenmetrazyna,
- metylfenidat,
- fenfluramina.
W jaki sposób działa amfetamina?
Amfetamina jest narkotykiem zwiększającym neurotransmisję, czyli przekaz impulsów pomiędzy neuronami mózgu. W latach siedemdziesiątych XX wieku pojawiły się pierwsze prace naukowe dowodzące, że mechanizm działania tej substancji jest związany z blokadą wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny, a w wyższych dawkach także serotoniny. W odróżnieniu od typowych blokerów wychwytu zwrotnego, które umożliwiają napływ endogennego neuroprzekaźnika do wnętrza komórki, amfetamina, łącząc się z miejscem na transporterze dopaminowym, zostaje substratem dla transportu dokomórkowego.
Przy dużych stężeniach narkotyk ten przenika do wnętrza komórek na drodze dyfuzji biernej. Po przedostaniu się do wnętrza neuronów przyczynia się do zwiększenia uwalniania dopaminy z miejsca jej magazynowania, powodując wzrost stężenia tzw. dopaminy cytoplazmatycznej.
Działanie fizjologiczne amfetaminy to przede wszystkim:
- silne pobudzenie psychomotoryczne,
- rozszerzenie źrenic,
- suchość w ustach,
- jadłowstręt,
- brak łaknienia,
- zwiększone wydalanie moczu,
- podwyższone ciśnienie tętnicze krwi,
- szybki oddech i przyspieszona akcja serca.
Amfetamina powoduje też tzw. pseudopozytywne efekty, do których zalicza się, chociażby polepszenie koncentracji uwagi, odsunięcie poczucia lęku, pewność siebie oraz zwiększenie wydolności psychomotorycznej. Niestety narkotyk ten niesie ze sobą także szereg negatywnych skutków. Uzależnienie od amfetaminy może wiązać się z pojawieniem się stanów depresyjnych, wybuchów agresji, omamów, halucynozy, prowadząc do samookaleczeń, a w skrajnych przypadkach nawet do samobójstwa.
Zastosowanie w medycynie
Od lat dwudziestych XX wieku amfetamina pod nazwą benzedryna była wykorzystywana w medycynie do zwalczania astmy oskrzelowej, a także napadowej senności (narkolepsji). Na przestrzeni ostatnich dekad jej zastosowanie w lecznictwie zostało bardzo mocno ograniczone. W Polsce została zupełnie wykreślona ze spisu środków farmakologicznych. Na chwilę obecną jest stosowana jedynie w nielicznych krajach, głównie do leczenia napadowej senności oraz zespołów hiperkinetycznych u dzieci.
Właściwości uzależniające amfetaminy
Amfetamina najczęściej nie powoduje uzależnienia fizycznego, a jeżeli już, to jest ono zwykle bardzo słabe i objawia się dusznościami oraz lekkimi zawrotami głowy. Narkotyk ten natomiast silnie uzależnia psychicznie. Zależność psychiczna jest podobna do tej wywoływanej przez kokainę. Powoduje ją atrakcyjny i euforyczny przebieg działania substancji, wzmacniany przez przykre dolegliwości związane z jego odstawieniem. Zwykle obserwuje się je już po dwunastu godzinach od ostatniego przyjęcia amfetaminy – są to takie objawy jak spowolnienie psychiczne, ogólne złe samopoczucie, uczucie zmęczenia oraz apatia.
Jak rozpoznać uzależnienie od amfetaminy?
Jak już niejednokrotnie podkreślono, amfetamina wykazuje silny potencjał uzależniający, niemalże tak samo, jak kokaina. Jednym z sygnałów mogących świadczyć o uzależnieniu od amfetaminy jest znalezienie przy danej osobie tabletek, kapsułek, strzykawek, igieł lub małych opakowań zawierających biały proszek.
Jednorazowe skutki przyjęcia narkotyku to:
- silne pobudzenie psychomotoryczne,
- rozszerzone źrenice,
- chwilowe polepszenie koncentracji,
- gadatliwość,
- euforia,
- nieodczuwanie lęku.
Długotrwałe objawy mogące wskazywać na uzależnienie od amfetaminy to:
- spadek wagi,
- rozdrażnienie i nerwowość,
- kłopoty ze snem,
- uszkodzenia szkliwa zębów,
- wyniszczenie organizmu,
- zaburzenia cyklu miesiączkowego,
- uszkodzenie nerek i wątroby.
Leczenie uzależnienia amfetaminowego
Amfetamina powoduje przede wszystkim uzależnienie psychiczne, dlatego leczenie powinno opierać się głównie na odpowiednio dobranej psychoterapii, bazującej np. na modelu poznawczo-behawioralnym. Jeśli dodatkowo u pacjenta występują stany depresyjne, lęki czy psychozy, wówczas konieczne jest wdrożenie środków farmakologicznych. Leczenie uzależnienia od amfetaminy polega ponadto na eliminacji powstałych na jego skutek schorzeń, w tym między innymi zakażenia wirusem HIV, uszkodzenia wątroby, wyniszczenia organizmu itp.